Phần 1: Nhận Diện Trầm Cảm Ở Thanh Thiếu Niên
Khi con bạn bước vào tuổi dậy thì, sự thay đổi tâm trạng, tính cách bướng bỉnh có thể được coi là "bình thường". Tuy nhiên, nếu sự thu mình, khó chịu kéo dài, cha mẹ cần theo dõi sát sao để nhận biết sớm các dấu hiệu trầm cảm tuổi dậy thì.
Trầm Cảm Tuổi Dậy Thì Là Gì?
Trầm cảm tuổi dậy thì là một rối loạn sức khỏe tâm thần nghiêm trọng, gây ra cảm giác buồn bã kéo dài, dai dẳng và mất hứng thú với các hoạt động trước đây yêu thích. Rối loạn này có thể ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ, cảm xúc, hành vi, thậm chí gây ra các vấn đề về thể chất và khả năng nhận thức, học tập của trẻ.
Mặc dù trầm cảm có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng triệu chứng trầm cảm ở tuổi dậy thì thường khác biệt so với người lớn. Sự khác biệt này dễ bị nhầm lẫn với "tâm lý tuổi mới lớn", khiến phụ huynh dễ dàng bỏ qua hoặc chậm trễ trong việc tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp.
Những áp lực như kỳ vọng học tập, thay đổi thể chất, và các vấn đề bạn bè có thể gây ra những thăng trầm cảm xúc. Nhưng đối với thanh thiếu niên mắc trầm cảm, những cảm xúc tiêu cực này không chỉ là thất thường, mà kéo dài dai dẳng, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt.
DẤU HIỆU CẢNH BÁO BỆNH TRẦM CẢM Ở TUỔI DẬY THÌ
Phụ huynh cần lưu ý những dấu hiệu sau đây khi chúng xuất hiện và kéo dài ở con mình:
1. Dấu Hiệu Về Cảm Xúc
Trẻ bị trầm cảm thường trải qua nhiều cảm xúc phức tạp và tiêu cực:
Buồn bã và Tuyệt vọng: Cảm giác buồn bã, trống rỗng hoặc tuyệt vọng kéo dài.
Dễ Kích động: Thường xuyên cáu kỉnh, khó chịu hoặc bùng phát cơn giận dữ vì những vấn đề nhỏ.
Tự Phê Bình Quá Mức: Thiếu tự tin, cảm thấy vô dụng, tội lỗi, hoặc tự trách bản thân về những sai lầm trong quá khứ.
Mất Hứng Thú: Không còn niềm vui, hứng thú với các hoạt động, sở thích thông thường (kể cả những hoạt động giải trí).
Tư duy Tiêu Cực: Thường nghĩ cuộc sống và tương lai thật nghiệt ngã, ảm đạm.
Nhạy cảm với Từ chối: Cực kỳ nhạy cảm với sự từ chối, thất bại và có nhu cầu được an ủi nhiều hơn.
Ý nghĩ Tự tử: Có ý nghĩ về cái chết, hoặc tự tử (Đây là dấu hiệu đặc biệt nguy hiểm cần can thiệp khẩn cấp).
2. Dấu Hiệu Về Hành Vi và Thể Chất
Trầm cảm tuổi dậy thì còn được biểu hiện qua sự thay đổi rõ rệt trong hành vi:
Thay đổi Giấc Ngủ: Mất ngủ (khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu) hoặc ngủ quá nhiều (ngủ li bì).
Cách Ly Xã Hội: Né tránh bạn bè, gia đình, ít hoặc không chú ý đến vệ sinh cá nhân, ngoại hình.
Thành Tích Học Tập Giảm Sút: Học tập không tốt, nghỉ học thường xuyên, khó tập trung, ghi nhớ và đưa ra quyết định.
Hành vi Mạo Hiểm: Sử dụng rượu, ma túy, hoặc các hành vi bốc đồng, gây rối.
Tự Tổn Thương: Hành vi làm tổn thương bản thân như cắt tay, xỏ khuyên hoặc xăm mình.
Thay đổi Khẩu vị: Ăn nhiều luôn thèm ăn, hoặc ngược lại, chán ăn, không muốn ăn bất cứ thứ gì.
Các Vấn đề Thể chất: Cơ thể luôn mệt mỏi, uể oải, luôn muốn nghỉ ngơi hoặc đau nhức không rõ nguyên nhân.
NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH TRẦM CẢM Ở TUỔI DẬY THÌ
Trầm cảm là một rối loạn đa yếu tố. Nguyên nhân gây trầm cảm ở tuổi dậy thì thường là sự kết hợp của các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường:
1. Yếu Tố Sinh Học và Nội Tiết Tố
Thay đổi Nội tiết Tố Đột Ngột: Tuổi dậy thì là thời kỳ cơ thể có sự tăng giảm hormone mạnh mẽ, ảnh hưởng trực tiếp đến tính cách, hành vi và cảm xúc. Sự nhạy cảm tăng lên do nội tiết tố là một yếu tố quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của trầm cảm.
Yếu Tố Nguy Cơ Bẩm Sinh: Rối loạn các chất nội sinh trong não, tiền sử gia đình bị trầm cảm, hoặc các tổn thương thực thể ở não.
2. Yếu Tố Môi Trường và Tâm Lý Xã Hội
Áp Lực Học Tập Căng Thẳng: Kỳ vọng quá cao của cha mẹ, áp lực điểm số và thi cử kéo dài dễ khiến trẻ bị ám ảnh, dẫn đến căng thẳng và cuối cùng là trầm cảm.
Mâu Thuẫn Gia Đình: Trẻ sống trong môi trường gia đình thường xuyên xảy ra mâu thuẫn, cha mẹ bất hòa, bạo lực gia đình, hoặc các sự kiện đau buồn (mất người thân, ly hôn) làm tăng nguy cơ trầm cảm.
Thiếu Sự Đồng Cảm và Lắng Nghe: Tuổi dậy thì rất nhạy cảm. Sự thờ ơ, vô cảm hoặc thiếu trang bị kiến thức để đồng hành của cha mẹ có thể khiến trẻ cảm thấy cô lập, lo lắng và hoang mang.
Suy Nghĩ Cực Đoan: Sự thay đổi trong nhận thức có thể khiến trẻ hình thành các kiểu suy nghĩ cực đoan, khép kín và tự cô lập khi thực tế không như mình tưởng tượng.
ẢNH HƯỞNG NGHIÊM TRỌNG CỦA TRẦM CẢM Ở TUỔI DẬY THÌ
Trầm cảm không được điều trị có thể gây ra những hậu quả lâu dài:
Giảm Khả Năng Học Tập: Trẻ suy nghĩ chậm chạp, giảm trí nhớ, mất hứng thú, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập và tương lai.
Hạn Chế Kỹ Năng Sinh Tồn: Trẻ phản ứng với bi quan và nỗi buồn bằng các hành vi tiêu cực (tự làm tổn thương, lạm dụng chất kích thích, nhốt mình trong phòng).
Nguy Cơ Tự Tử Cao: Đây là tác hại nghiêm trọng nhất, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và chuyên nghiệp.
Hãy nhớ rằng, những hành vi tiêu cực không phải là nổi loạn, mà là những dấu hiệu cảnh báo của bệnh lý. Thay vì chỉ trích, trẻ cần sự quan tâm, chia sẻ và sự giúp đỡ từ chuyên gia.
(Phần 2 sẽ được Bảo Sang PSY cập nhật về các phương pháp điều trị, trị liệu tâm lý và vai trò của Mỹ thuật Trị liệu trong việc hỗ trợ trầm cảm tuổi dậy thì.)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét